Kabilar Igala: Al'adunsu, Adinin su, Aurensu, da Tarihin su.

A cewar tsofofi, launin baƙi da launin rawaya yana da mahimmanci ga tarihin masarautar Igala.

Wanda ya Kasance a gabashin kogin Niger da Benue, kuma ya haye ko'ina cikin Niger a Lokoja, jihar Kogi ta Najeriya, shine asalin yan kabilar Igala.

Adadin mutanen kabilar Igala da ake kira 'Attah.' Kalmar Attah kawai tana nufin 'Uba' kuma cikakken taken mai mulki shine 'Attah Igala', ma'ana, Uban Igalas (kalmar Sarki a kabilar Igala shine onu).

Attah Ayegba Oma Idoko da Attah Ameh Oboni sune biyu daga cikin manyan Attah na masarautar Igala. Labari ya nuna cewa Attah Ayegba Oma Idoko ya ba da ƙaunatacciyar 'yarsa, Gimbiya Inikpi ta hanyar binne ta a raye don tabbatar da cewa kabilar Igala sun ci nasarar yaƙin neman' yanci daga mulkin Jukun.

Dokar Gimbiya Inikpi a halin yanzu tana tare da alheri a Idah (hedikwatar ƙasar Igala). Ana nuna ta a matsayin jaruma.

Kuma, an san Attah Ameh Oboni da jarumta da jajircewa. Tsayayyar tsayin dakarsa ga Turawan Burtaniya da gwagwarmayar da ya yi na tsayar da wasu tsoffin al'adun Igalas sun yi fice. Ya mutu ta hanyar kashe kansa don hana shirin turawan Burtaniya waɗanda ke son a tumɓuke shi daga ƙasar.

Hakanan, a cikin al'adar Igala, jarirai daga wasu sassan masarautar kamar Ankpa suna samun zanen fuska uku masu zurfi a kowane gefen fuskan su,a matsayin hanyar gane juna.Wannan al'ada a lokacin yaƙe-yaƙe tsakanin kabilu a ƙarni na 17 da yanzu ya zama ruwan dare.

Mutanen Igala sun yi imani da fifikon Ojo Ogbekwugbekwu (Allah Mai Iko Dukka). Suna kuma bautar gumakan kakanninsu da himma. Ana yin bukukuwan allolin su a tsakanin wasu yayin bukukuwa na ilei.Bugu da kari, mutanen Igala suma sun yi imani da wanzuwar Ilei (watto wannan duniya) da Oj’ona (lahira). Oj’ona ita ce duniyar kakanni kuma an kuma yi imanin cewa Oj’ona ci gaba ne na ilei.

Auren kabilar Igala.

Tsarin aure yana farawa ne bayan yarjejeniya tsakanin miji da matar. Bayan haka, duka iyalai biyu suna gudanar da binciken akan dangin surukan su. Ana yin hakan ne saboda sun yi imanin duk wata siffa da aka samu a cikin dangin ta ko nashi za ta kasance cikin su.

Kuma bayan cikakken gamsuwa,dangin miji zasu zaɓi wasu membobin gidan da ake girmamawa don su je su nemi auren matar. Matar zata sanar da dangin ta game da zuwan surukan ta.

Bayan wannan shi ne gabatarwa, wanda ake yi a matakai uku wato; gabatarwa ga dangin mahaifinta, na dangin mahaifiyarta da gabatarwar matar. Gabatarwar dangin uba da na uwa daya ne, bambancin kawai shine sunan kawai.

A ranar daurin auren, iyalai biyu da masoyansu suna taruwa don shaida haɗuwar aure. Dangane da ibadar aure, an shimfiɗa tabarma da shimfida sabon mayafi akan tabarma. Daga nan amarya za ta zo cikin rukunin kawayenta.

Za su zo suna rawa suna kiɗan da aka buga kuma suna gaishe da iyalai. Za su koma sai ta canza mayafi ta sake maimaita gaisuwar sannan ta sake komawa. Za ta sake dawowa amma a wannan karon kawai tare da manyan kawayenta guda biyu kuma ta tsaya kan tabarma

Za a nemi su zauna kuma kawayenta za su ce kugunta yana mata ciwo don haka, ba za su iya zama ba. Dangin ango za su ci gaba da yin musu likin kuɗi har sai sun ga dama sun zaune.

 

Shi kuma ango yana yin ado da irin rigar da amarya ta sanya, yana zuwa da abokansa guda biyu. Da farko za su ƙi zama suna jiran dangin amarya su yi musu likin kuɗi amma ba shakka, hakan ba zai faru ba; a maimakon haka, iyalai da abokansa ne za su yi likin. za su zauna kan tabarmarsu wadda aka baje zani akanta.

Bayan haka, mai magana da yawun dangin ango zai zo da goro, sadakin amarya, da abin sha sannan ya gabatar da su ga masu shiga tsakani na dangin amarya yana neman su ba su 'yarsu ga ɗansu. Iyalin amarya yanzu za su tambayi 'yarsu ko su yarda kuma za ta amince da hakan.

Bayan hakan dangin amaryan zasu yarda tare da gargadin yarsu cewa ba sa cin goro sau biyu kuma suna kuma ba wa dangin ango shawara cewa daga yanzu ciyarwa, sutura, da lafiyar' yarsu zai zama alhakinsu. Za su kuma gargadesu da kar su mayar da 'yarsu abun duka da tozartawa. Daga nan za su ba da diyarsu aure.

Bayan, wannan bikin ne za a fara sauran shagulgulan biki.

 

 Kayan gargajiya na mutanen Igala.

 

Wani abu mai ban sha'awa game da kayan gargajiya na Igala shine, maimakon mai da hankali kan yanayi ko salo, ana amfani da launuka alamar gargajiya.

A cewar dattawan kabilar Igala, launin baƙi da launin rawaya yana da mahimmanci ga tarihin masarautar Igala. Baƙin launi yana nuna wadatar ƙasar Igala. An haɗa shi da ma'adanai, danyen mai, da takin ƙasa. Baƙar launi alama ce ta cigaba da wadatan arzikin ga mutanen Igala. Launi mai launin rawaya yana nuna alamar karimci na ƙabilar. Hakanan yana wakiltar zinare alamar cigaba da wadatar arziki.

 

Takaitaccen tarihin mutanen Igala

 

Yana da mahimmanci a bayyana anan cewa Igala da Igbo suna da muhimman alaƙa na tarihi, kakanni da al'adu. Eri wanda aka ce ya yi ƙaura daga kudancin Masar ta yankin Igala, ya zauna, ya kafa al'umma a tsakiyar kwarin kogin Anambra (a Eri-aka) a Aguleri inda ya auri mata biyu. Matar farko, Nneamakụ, ta haifa masa yara biyar.

 

Na farko shine Agulu, wanda ya kafa Aguleri (Shugaban kakannin gidajen masarautar Eri) (daular Ezeora wacce ta samar da sarakuna 34 har zuwa yau a Enugwu Aguleri), na biyu shine Menri, wanda ya kafa Umunri / Kingdom of Nri, sannan Onugu, wanda ya kafa Igbariam da Ogbodulu, wanda ya kafa Amanuke 

 

Ta biyar ita ce diya mai suna Iguedo, wacce aka ce ta haifi wadanda suka kafa Nteje, da Awkuzu, Ogbunike, Umuleri, Nando, da Ogboli a Onitsha. A matsayin ɗayan yaran Eri, Menri yayi ƙaura daga Aguleri, wanda shine kuma har yanzu shine, haikalin kakannin Umu-Eri (Umu-Eri da Umu-Nri). Matarsa ta biyu Oboli ta haifi ọanjaja, ɗan da shi kaɗai ya kafa Masarautar Igala a Jihar Kogi.